Uzasadnienie
Koncentracja projektu FIT-4-NMP na angażowaniu nowych uczestników jest motywowana wynikami zaawansowanych badań nad wdrażaniem programu Horyzont 2020. Na przykład w sprawozdaniu z oceny śródokresowej H2020 opublikowanym przez Komisję Europejską w 2017 r. stwierdzono, że „konieczne są usprawnienia we wdrażaniu programu, aby przyciągnąć nowych uczestników do projektów”, mimo że ponad połowa uczestników programu „Horyzont 2020” brała udział w projekcie europejskim po raz pierwszy. Jednocześnie, Grupa Doradcza H2020 ds. Nanotechnologii, Zaawansowanych Materiałów, Biotechnologii i Zaawansowanych Metod Wytwarzania i Przetwarzania (Horizon 2020 Advisory Group for Nanotechnologies, Advanced Materials, Biotechnology and Advanced Manufacturing and Processing) podkreśla, że do listopada 2018 r. wśród europejskich beneficjentów programu NMBP w ramach H2020 tylko 38,4% po raz pierwszy brało udział w europejskim programie badawczym. W raporcie Grupy Doradczej zwrócono szczególną uwagę na działania, które mogą pomóc w dotarciu do nowych uczestników w dziedzinie NMBP.
Raport Jak zwiększyć udział utalentowanych nowych uczestników w projektach NMP programu Horyzont Europa opracowany w ramach projektu FIT-4-NMP dotyczy w szczególności dobrych praktyk i doświadczeń we wdrażaniu środków polityki wspierających udział w programie Horyzont 2020 i podsumowuje główne obszary działania, którymi należy się zająć na szczeblu europejskim, krajowym, regionalnym i instytucjonalnym, aby usuwać bariery w uczestnictwie w programie Horyzont Europa.
Dobre praktyki
Decydenci na poziomie europejskim, krajowym, regionalnym i instytucjonalnym dążą do stworzenia warunków do efektywnego udziału zespołów badawczo-innowacyjnych w Programach Ramowych. Celem jest maksymalizacja korzyści płynących z takiego uczestnictwa dla rozwoju działalności badawczej i innowacyjnej, wzmocnienia współpracy międzynarodowej i dostarczania wyników korzystnych dla społeczeństwa UE.
Na poziomie UE Komisja Europejska stworzyła mechanizm finansowania kaskadowego czy też finansowego wsparcia stron trzecich w celu dystrybucji funduszy na tworzenie nowych firm i zwiększanie ich skalowalności oraz na tworzenie nowych MŚP lub spółek o średniej kapitalizacji za pośrednictwem systemu innowacji cyfrowych.
Na poziomie krajowym i regionalnym istnieją w szczególności systemowe działania polityczne, zachęty finansowe i wsparcie informacyjne, które mają na celu usunięcie barier dla uczestnictwa związanych z motywacją do składania wniosków projektowych oraz barier dla uczestnictwa związanych z gotowością i sukcesem wniosków.
Główne systemowe działania polityczne promujące udział w programie Horyzont 2020 obejmowały zachęty do międzynarodowej współpracy badawczej i umiędzynarodowienia w krajowych/regionalnych systemach oceny badań. Nacisk na współpracę międzynarodową w kryteriach oceny badań z jednej strony świadczy o wyraźnej intencji polityki badawczej i innowacyjnej, aby sprzyjać umiędzynarodowieniu badań, a jednocześnie motywuje oceniane podmioty do uwzględnienia w swoich strategiach międzynarodowej współpracy badawczej i celach działalności. Innym systemowym narzędziem rozwoju współpracy międzynarodowej stosowanym na poziomie krajowym były inicjatywy ERA-Net Cofund, łączące krajowe i regionalne programy badawcze.
Drugą grupą instrumentów wzmocnienia udziału w programie Horyzont 2020 stosowaną na poziomie krajowym były zachęty finansowe. Instrumenty te zasadniczo miały na celu zachęcenie organizacji badawczych i przedsiębiorstw do przygotowywania i składania wniosków na projekty w programach ramowych. Ekonomicznym uzasadnieniem tych instrumentów była próba obniżenia kosztów związanych z przygotowaniem projektów, zwykle w przypadku, gdy propozycje projektów nie odniosły sukcesu, a projekty nie były finansowane z Programu Ramowego. Inwestycja w przygotowanie projektu została zatem w pełni lub częściowo zwrócona przez krajowe lub regionalne organy finansujące w formie zwrotu kosztów przygotowania lub poprzez finansowanie odrzuconych projektów.
Poza działaniami systemowymi i bezpośrednimi zachętami finansowymi ważną rolę w dostarczaniu wsparcia informacyjnego i doradczego w zakresie uczestnictwa w Programach Ramowych odgrywała również polityka krajowa i regionalna. Usługi te miały szczególne znaczenie dla nowych uczestników programów ramowych, ponieważ zwiększały wiedzę na temat konkursów i zasad programu Horyzont 2020, ale także pomagały zrozumieć kontekst konkursów i ich powiązania z celami europejskiej polityki w zakresie badań naukowych i innowacyjności. Dobre zrozumienie tego kontekstu umożliwiło wnioskodawcom właściwe ukierunkowanie wniosków projektowych na cele europejskie i ukierunkowanie działań projektowych na oczekiwane efekty. W naturalny sposób zwiększało to szanse powodzenia złożonych wniosków w procesie oceny.
Na poziomie instytucjonalnym istniały specjalne mechanizmy i narzędzia zachęcające do uczestnictwa w programach ramowych, zwłaszcza na uniwersytetach i większych organizacjach badawczych. Były one zazwyczaj częścią szerszych działań wspierających umiędzynarodowienie instytucji. Istotnym warunkiem wprowadzenia specjalistycznego wsparcia udziału w Programach Ramowych było istnienie profesjonalnego biura grantowego, zapewniającego badaczom wysokiej jakości usługi w zakresie przygotowania wniosku na projekt współpracy międzynarodowej oraz w jego późniejszej realizacji.
Zalecenia
W raporcie wskazanych jest pięć głównych kierunków działania w celu zwiększenia udziału nowych uczestników w projektach programu Horyzont Europa.
Badanie wykazuje przydatność wdrażania różnych narzędzi na kilku poziomach, a konkretnie na poziomie programu szkolnictwa wyższego, na poziomie krajowym/regionalnym, na poziomie KPK i innych pośredników, a także na poziomie instytucjonalnym. Można oczekiwać, że skutki tych działań wzrosną, jeśli proponowane środki zostaną wdrożone na wszystkich wymienionych poziomach.
Pełny raport dostępny pod adresem: https://www.fit-4-nmp.eu/publications
